काठमाडौँ : नेपालले आईटी जनशक्ति उत्पादन गर्न सके वार्षिक १० खर्बभन्दा बढी आम्दानी गर्न सकिने विज्ञहरूले बताएका छन्।

काठमाडौँ : नेपाली कांग्रेसको उद्यमशील र साना तथा मझौला व्यवसायी विकास विभागले पार्टी कार्यालय सानेपामा गरेको नेपाल स्टार्टअप र एसएमई सम्मेलनको दोस्रो दिनको पहिलो सत्र “उद्यमशीलता र जनशक्ति विकास: आईटी क्षेत्रको लागि तयारी” शीर्षकमा भएको सामूहिक छलफलमा बोल्ने वक्ताहरूले आईटीमा थोरै लगानी गर्न सके राम्रो परिणाम हात पार्न सकिने बताएका हुन्।

इनोभेटिभ नेपाल (आईएनजी) ग्रुपका प्रमुख सुलभ बुढाथोकीले नेपालको आइटी क्षेत्रमा धेरै अवसर भएकाले दक्ष जनशक्ति निर्माणमा लगानी आवश्यक भएको र आवश्यकता अनुसार जनशक्ति उत्पादन गर्नसकेमा वार्षिक १० खर्बभन्दा बढीको आईटी सेवा निर्यात गर्न सकिने बताए।

उनले भने, “अहिले हामीले दक्ष जनशक्ति निर्माणको लागि प्रयत्न गरिरहेका छौँ। हरेक आईटी कलेजहरूमा कोटा नछुट्याइ सहजै आईटी पढ्न सकिने व्यवस्था गर्नुपर्ने नीति अवलम्बन गर्नुपर्छ भनेर लबिङ गरिरहेका छौँ।”

अहिले विश्वभर सबैभन्दा बढी आर्थिक उपार्जनको स्रोत बनेको पर्यटन क्षेत्रलाई पनि आईटीले उछिनिसकेको अवस्था रहेको उनले बताए। उनले थपे, “सबैभन्दा पहिले स्टार्टअपलाई खुला नीति ल्याएर राज्यले अगाडि बढाउनु पर्छ। अहिले आईटी क्षेत्रमा सवा खर्ब लगानी भइसकेको छ। प्राक्टीकल एजुकेसनलाई अगाडि बढाएर ११/१२ पढेका विद्यार्थीलाई सहजै आईटी पढ्न सहजीकरण गर्नुपर्छ।”

युवा पुस्ताले पनि चुनौतीबाट भाग्ने नभएर त्यसलाई अवसरको रूपमा लिनुपर्ने उनको राय छ। “अवसर चुनौतीको रूपमा आउने र चुनौती आउनेवित्तिकै अवसर हुन्छ भन्ने माइन्डसेट तयार गर्न आवश्यक छ,” उनले भने, “अरूले के सोचिरहेको छ भन्ने कुरा आफूले सोचेर उद्यम सुरु गर्न सक्यो र त्यसलाई गहनरुपमा केलाएर चुनौतीबाट नभागेर क्यास गर्न सकियो भने स्टार्टअप सुरु गर्न त्यति गाह्रो काम पनि छैन।”

त्रिभुवन विश्वविद्यालयका डीन प्रा. डा. महाननन्द चालिसेले अहिलेको समयमा प्राविधिक शिक्षासहितको व्यावसायिक ज्ञानमा राज्यले ध्यान दिनुपर्ने बताए। उनले पढाइमा सरकारले प्राविधिक पक्षमा ध्यान दिनुपर्ने बताए। जसका लागि त्रिभुवन विश्वविद्यालयले निरन्तर आफ्नो तर्फबाट काम गरिरहेको पनि उनले जानकारी गराए।

उनले थपे, “सरकारले नीति त ल्याउँछ तर प्राविधिक क्षेत्रमा विद्यार्थीलाई कसरी जोडने भन्ने विषय समेटिएको छैन। हरेक सङ्कायमा प्राविधिक र व्यावसायिक सिप सिकाउने गरी पाठ्यक्रम निर्माण गर्ने र त्यसलाई व्यवहारिक रूपमा लागु गर्न आवश्यक छ।”

अहिले राज्यले विश्वविद्यालयसँग सहकार्य गरेर आईटी क्षेत्र र उद्यमका विभिन्न क्षेत्रमा दक्ष जनशक्ति उत्पादन गर्नेतर्फ ध्यान दिनुपर्ने विषय प्रा.डा. चालिसेले बताए।

सीनासका कार्यकारी निर्देशक मिर्गेन्द्र कार्कीले परिवर्तनशील समय अनुसार सपना देख्ने, लगानी गर्ने, र प्रयोग गर्ने क्षेत्रलाई छुट्टाएर त्यसको ब्रान्डीङसहितको प्रचार गर्न आवश्यक भएको बताए। उनले देशको भूगोल अनुसारको उत्पादित सामग्रीको राज्यले प्रवर्द्धन गर्न सकेको अवस्थामा हामी समग्र आर्थिक रूपान्तरण गर्न सहज हुने बताए।

उनले थपे, “स्टार्टअप, उद्यमशीलता र व्यावसायिक सिप तथा तालिमका विषय भूगोल अनुसार जनतालाई जागृत गर्न आवश्यक छ। बिपीले भनेको समग्र भूगोलमा रहेको जनताले आफ्नो हैसियत अनुसारको काम गरेर स्वतन्त्र रूपमा समृद्धिका साथ बाँच्न पाउने अधिकार नै मानवअधिकार हो। विश्वविद्यालय, राज्य र अभिभावक सबैको सहकार्यबाट बन्ने जीवन निर्वाहको आधार नै उद्यम हो।”

योङ इनोभेसनका संस्थापक विभूषण बिस्टले राज्यले आईटी क्षेत्रलाई समेट्ने गरी नीति ल्याएको अवस्थामा अहिलेको तुलनामा पाँच गुणा बढी जनशक्ति उत्पादन गर्न सकिने र त्यही अनुसार सेवा निर्यात गर्न सकिने बताए।

जुनसुकै फिल्डमा पनि समस्याको समाधान गर्न सक्ने क्षमता र जनशक्तिको आवश्यकता रहेको उनले औँल्याए। कक्षा कोठाको पढाइ र व्यवहारमा लागु गर्ने विषय आफैँमा फरक भएकाले त्यसको प्रयोग फिल्डमा पुगेपछि मात्र हुने बताए।

उनले थपे, “उद्यमशीलता एक माइन्डसेट हो। उद्यमी र सर्वसाधारण मानिसबीच के भिन्नता छ भने सामान्य मानिसले समस्या देखिरहेको हुन्छ भने उद्यमीले अवसर देखिरहेको हुन्छ। त्यो समस्या समाधान गर्ने प्रयास गरिरहेको हुन्छ। कुनै पनि उद्यमीले त्यसलाई कार्यान्वयन नगरेसम्म त्यो अवसर वा त्यो आइडियाको मूल्य शून्य नै रहन्छ। शिक्षामा उद्यमशीलतालाई जोड्न आवश्यक छ र उद्यमशीलता पढेको व्यक्तिले मात्रै स्टार्टअप गर्नुपर्छ भन्ने हुँदैन।”

उनले पनि हरेक सङ्कायमा आईटी र स्टार्टअपको आधारभूत ज्ञान दिन आवश्यक रहेको बताए। उनले थपे, “हाम्रो प्रतिस्पर्धी अन्य मुलुकको स्टार्टअप गरिरहेकाहरू हुन सक्छन्, त्यो ग्लोबल बजारमा प्रतिस्पर्धा गर्न सक्ने किसिमको उद्यमीहरूलाई प्रशिक्षित गर्न आवश्यक छ।”

त्यस्तै खिम्भु टेकका सीईओ कार्भिका थापाले स्टार्टअप सुरु गर्दा आफ्नो रुचिको विषय छानेर काम गर्न सकेको अवस्थामा मात्रै सफलता हात पार्न सकिने उनले बताइन। । उनले थपिन्, “सुरुमै उद्यमशील बन्ने आधारको लागि सिप विकास आवश्यक छ। जे विषयमा क्षमता छ, त्यसैका लागि प्रयत्न गनुपर्दछ।”

तीनै तहका सरकारले जनशक्ति उत्पादनमा ध्यान दिएर लगानीको सहज वातावरण गर्न सकेको अवस्थामा आईटी क्षेत्रमा भएका सम्भावनाहरूलाई अवसरको रूपमा उपयोग गर्न सकिन्छ। उनले भनिन्, “पछिल्लो समयमा सरकारका विभिन्न निकायहरू छन्। ती निकायले स्थानीय जनशक्तिलाई मद्दत गरेर सहयोग गर्न आवश्यक छ। व्यवसाय गर्ने विषय आफैँमा चुनौती छ। समाधानका लागि सहकार्य र सहयोग आवश्यक छ।”

प्रविधिको विकासले अहिले स्टार्टअपका लागि सहयोग पुर्‍याएको भए पनि योग्य जनशक्तिको अभाव देखिएको पनि उनले बताइन। “स्टार्टअप सुरु गर्नका लागि आफूले गरेको उद्यमका लागि सिप विकास अनिवार्य हुन्छ,” उनले थपे, “उद्यमका लागि प्रविधिको ज्ञानसँगै सिप निकै जरुरी छ। तर, हाम्रा लागि सबैभन्दा चुनौतीपूर्ण विषय भनेको समाजको ढाडस निकै राम्रो हुन्छ। हाम्रो राजनीतिक नेतृत्वले स्टार्टअपका लागि आवश्यक सहयोग गर्ने संस्कृति पनि विकास हुन सकेको छैन। जनशक्ति विकास निकै महत्त्वपूर्ण विषय हो।”

नेपाली कांग्रेस केन्द्रीय कार्यालय, बिपी स्मृति भवन, बिपी नगर ललितपुरमा बुधवारदेखि सुरु भएको यस सम्मेलनले भर्खरै व्यवसाय प्रारम्भ गर्ने उद्यमी, व्यवसायीहरूलाई प्रोत्साहन गर्नुका साथै व्यवसायको प्रवर्द्धन समेत हुने उद्यमशील र साना तथा मझौला व्यवसायी विकास विभागकी संयोजक उर्मिला थपलियाको विश्वास छ।