‘कुष्ठरोगको बिषय पाठ्यक्रममा राख्नु पर्ने’

पहिचान मिडिया
शनिबार, साउन १२ २०७५

ललितपुर (पहिचान) साउन १२ – बिद्यालय शिक्षाको पाठ्यक्रममा कुष्ठरोगको बिषय राख्न सरोकारवालाहरुले माग गरेका छन् । कुष्ठ प्रभावितहरुको संस्था आइडिया नेपाल र ल्याप्रोसी मिसन नेपालले गरेको कार्यक्रममा सामाजिक विभेद अन्त्यका लागि बिद्यालय शिक्षामा कुष्ठरोगको बिषय राख्नु पर्ने माग गरिएको हो ।

बिभिन्न बिद्यालयका शिक्षक शिक्षिकासँग भएको छलफलमा आइडिया नेपालका अध्यक्ष अमरबहादुर तिमिल्सिनाले औषधी खाए निको हुने यो रोग लागेका व्यक्तिलाई अझै पनि समाजमा पुर्नस्थापना गराउन कठिन हुने गरेको बताए । उनले बिद्यालय शिक्षाको पाठ्यक्रममा यो बिषय समावेश गरेर अध्यापन गराए समाजमा रहेको अन्धबिश्वास हट्ने आशा व्यक्त गरे ।

एनप्याब्सनका अध्यक्ष रितु राज साप्कोटाले कुष्ठरोगबारे शिक्षक शिक्षिका पनि जानकार हुनु पर्ने बताए । शिक्षक शिक्षिकाले यो रोगबारे थाहा नपाएसम्म पाठ्यक्रममा राखेर मात्रै हुँदैन उनले भने, बिद्यार्थीलाई बुझाउन सक्नेगरी शिक्षक शिक्षिका पनि जानकार हुनुपर्छ । कुष्ठरोग निवारण महाशाखाका डाक्टर रबिन्द्र बास्कोटाले बिरामीले स्वास्थ्य संस्था नगइ हेलचेक्राइ गर्दा अंगभंग हुने गरेको बताए ।

त्रिभुवन बिश्वबिद्यालयका डाक्टर मधु गिरीले यो बिषय पाठ्यक्रममा राख्न कुनै समस्या नहुने बताए । आइडिया नेपालका सल्लाहकार प्रल्हाद दाहालले यो बिषय पाठ्यक्रममा राख्नु सबैको सहयोग हुनुपर्ने बताए । एमनेष्टी इन्टरनेशनलका कोषाध्यक्ष बिक्रम डुकुछुले कुष्ठरोगको बिषय मानवअधिकार शिक्षाकै रुपमा पाठ्यक्रममा राख्नु पर्ने बताए ।

नेपाल शिक्षक महासंघका राजेन्द्र अधिकारीले स्थानीय तहले यो बिषय पाठ्यक्रममा समावेश गराउन भूमिका निर्वाह गर्न सक्ने बताए । आइडिया नेपालका उपाध्यक्ष काशीनाथ अर्यालले आफूलाई ७ बर्षको उमेरमा कुष्ठरोग लागेको र उपचार गराएर निको भएपछि २८ बर्षदेखि कुष्ठप्रभावितकै सेवामा लागेको बताए । अधिवक्ता रमेश घमिरेले २०७५ भदौ देखि लागू हुने मुलुकी ऐनमा कुष्ठप्रभावितको विवाह बदर हुने विभेदकारी व्यवस्था राखिएको बताए । उनले अहिलेसम्म कुष्ठप्रभावितलाई विभेद गरे कानुनी कारवाही हुने व्यवस्था समेत नराखिएको बताए ।

ल्याप्रोसी मिसनका तालिम अधिकृत राजकुमार पौडेलले अहिले पनि नेपालमा ३ हजार भन्दा धेरै नयाँ कुष्ठरोगी फेला पर्ने गरेको जानकारी दिए । नेपालका ७ प्रदेश मध्ये प्रदेश २ मा कुष्ठरोगीको संख्या धेरै रहेको उनले बताए ।
तालिम अधिकृत साप्कोटाले शिक्षक शिक्षिकालाई दिएको जानकारीको केही बुँदा
यो रोग कसरी सर्छ ?

घाउ बाट सर्दैन
बंशानुगत होइन
जुठो खानाले सर्दैन
शरिरीक संपर्कबाट सर्दैन
खान पानबाट रोग सर्दैन र बडदैन
यो रोग उपचार नगरेको कुष्ठरोगीबाट स्वास प्रस्वास बाट सर्छ
कुष्ठरोगी कस्लाइ भन्ने ?
कुष्ठरोगका चिन्ह वा लक्षणहरु देखा परेको र औषधि खादै गरेको वा औषधि खान सुरु नगरेको हरेक बिरामीहरु कुष्ठरोगी हुन् ।
कुष्ठप्रभावित ब्यक्ति भन्नाले
कुष्ठरोगको बहुऔषधि खाइसकेको र उसका हात खुटमा वा आँखामा कुष्ठरोगका कारणले जिबन भर रहने कुनै समस्या नभएको वा जिबनभर देखिने समस्या भएको ब्यक्ति भन्ने बुजिन्छ ।
कुष्ठरोग रोकथाम कार्यक्रम
संसर्गमा रहेका ब्यक्तिहरुलाई एक मात्रा रिफाम्पीसिन नामको औषधि खुवाउने
औषधि खुवाउनु अघाडिको क्रियाकलापले नयाँ कुष्ठरोग तथा टिबि का बिरामीहरु पत्ता लाग्नेछन् ।
बग्लादेस, इन्डोनेसियाको अध्ययन अनुसार सुरु गरेको ३ बर्षमा नयाँ बिरामी को दरमा ५७ देखि ६५ प्रतिसत घटने
एकमात्रा औष्धिले ६०% बचावट गर्दछ ।
तर यसले पुन संक्रमणलाई रोक्दैन
कसरि संका गर्ने?
छालामा फुस्रो वा रातो नचिलाउने दाग
अनुहार फुलेको (छाला बाक्लो)
छालामा गिर्खाहरु
आँखि भौ झरेको
नाक थ्येप्चिनु
कानको लोति मोटो
हात खुट्टा निरन्तर झम झम गर्नु
हात खुट्टामा स्पर्स शक्ति हराउनु (बिना दुखाइकोे)
आँखा, हात तथा खुट्टाको मांसपेसि कमजोर हुनाले प्रारम्भिक पआङ्गता देखा पर्दछ ।
निदानकोलागि भने
छालाः
– रातो वा फुस्रो दागमा स्पर्स शक्ति हराएको
स्नायूः
– निस्चित स्थानको स्नायू मोटो र कार्य क्षमता कम भएको
ल्याबः
– स्किन स्मियर पोजेटिभ हुनु
रोग लाग्नबाट कसरि रोक्ने?
रोगबाट बचाउने सुइ छैन
रोग लाग्नु अगाडी औषधि खाएर रोक्न सकिदैन तर संपर्कमा रहेकाहरुकोलागि प्रबिधीको सुरुवात भएको छ
“सुरुअबस्थामा (दाग मात्र हुदा) छालाको जाँच गरि निदान गर्ने र हात खुटलाइ अंग भंग हुनबाट जोगाउने”
बिधालयमा कुष्ठरोग बारेमा सुचना शिक्षा तथा सन्चार प्रवाह गर्ने ।
बिधार्थीको भूमिकाः
कुष्ठरोग कीटाणु ले गर्दा लाग्दछ । घरैमा बसि नियमित उपचार गरे निको हुन्छ ।
शंकासपद बिरामीहरुलाई सम्बन्धित स्वास्थ्य संस्थामा पठाउने
यदि रोगको निदान भएमा नेपाल सरकारको हरेक स्वास्थ्य संस्थामा निःशुल्क औषधी उपलब्ध हुन्छ भनि जानकारी दिने ।
यदी सामाजिक समस्यामा परेका बिरामीहरु छन् भने तिनका परिवारका सदस्यहरुलाई कुठरोगको बारेमा तथ्य सत्थ कुरा बुझाई परिवारलाई सम्झाई दिने
आफुले सिकेको,जानेको कुरा समुदायमा पनि जानकारी दिने ।
आफ्नो घर परिवारको अन्य सदस्यहरुलाई स्वास्थ्य संस्थामा ल्याई जाँच गराउनु पर्दछ ।