काठमाडौं : भुटानका राजा जिग्मे खेसर नाम्गेल वाङचुक अस्ट्रेलिया भ्रमणमा जाँदै छन्। आठ दिने भ्रमणका बिहीबार अस्ट्रेलिया पुग्ने राजा वाङचुकले त्यहाँस्थित राजनीतिज्ञ, व्यापारी र अस्ट्रेलियामा रहेका भुुटानीहरुसँग साक्षात्कार गर्ने कार्यक्रम छ।

यहीबीचमा उनको भ्रमणका क्रममा भुटानमा राजनीतिक बन्दी बनाइएका ३४ जनाको रिहाइका लागि दबाब दिन मानवअधिकारवादी संस्था ह्युमन राइट वाचले आग्रह गरेको छ। सन् २००८ मा देश निरपेक्ष राजतन्त्रबाट संवैधानिक राजतन्त्रसहितको बहुदलीय लोकतन्त्रमा परिणत भएपछि केही राजनीतिज्ञहरू थुनिएका छन्।

ह्युमन राइट वाचले ३४ वर्षदेखि जेल जीवन बिताइरहेका उनीहरूलाई भुटानी कानुनहरूले ‘राष्ट्र विरोधी’ भनेर पहिचान गरेको उल्लेख गरेको छ। तीमध्ये धेरै कैदीले आजीवन कारावासको सजाय भोगिरहेका छन्।

सरकारले उनीहरूलाई आतङ्कवादको आरोप लगाएको छ, जसलाई उनीहरूले सधैँ अस्वीकार गर्दै आएका छन्। कैदीका परिवारका सदस्यहरूले आफूहरूलाई पनि बोलाएर बयान लिइएको, यातना दिएको बताएका छन्।

सन् २००८ को लोकतान्त्रिक सुधारपछि पनि आजीवन कारावासको सजाय भोगिरहेका कैदीहरूलाई रिहा गर्ने अधिकार राजालाई मात्र छ। बौद्ध सिद्धान्तमा आधारित भुटानी कानुनहरूले करुणा भावलाई बढवा दिने भएकाले दशैँअघि नै अन्यायपूर्ण ढङ्गले थुनिएका बन्दीहरूको रिहाइ र उनीहरूमाथि हुने दुर्व्यवहारबारे अस्ट्रेलियाले राजा खेसरलाई आग्रह गर्नुपर्ने ‘वाच’ले जनाएको छ।

राम कार्कीको अगुवाइमा रहेको भुटानी राजनीतिक बन्दी रिहाइका लागि अन्तर्राष्ट्रिय अभियानले गत ६ वर्षदेखि राजनीतिक बन्दी रिहाइको अभियान जोडतोडले गरिरहेको छ।

अस्ट्रेलियामा रहेका भुटानी समुदायले पनि अस्ट्रेलियाका प्रधानमन्त्री एन्टोली ब्लिंकेनलाई एक पत्र लेख्दै आफ्नो समुदायका सदस्यहरूको पारिवारिक पुनर्मिलन र भुटानका राजनीतिक बन्दी रिहाइको माग गरेका छन्।

नेपालको भुटानी शरणार्थी शिविरबाट अस्ट्रेलिया पुगेर त्यहाँको नागरिकता पाए पनि भुटानले मान्यता नदिँदा पारिवारिक पुनर्मिलन हुन नपाएको उनीहरूले उल्लेख गरेका छन्। यसबारे अस्ट्रेलियाको सिनेटमा पनि कुरा उठेको छ। सिनेटर एलेक्स एन्टिकले अस्ट्रेलियामा रहेका नेपाली भाषी भुटानी नागरिकहरूको पारिवारिक मिलन र देश फिर्तीका लागि सकारात्मक पहल गर्न सरकारलाई आग्रह गरेका छन्।

अस्ट्रेलिया भुटानसँग कूटनीतिक सम्बन्ध राख्ने थोरै राष्ट्रहरूमध्ये एक हो। अस्ट्रेलियाको माटोमा भुटानको राजा पाउनु एउटा दुर्लभ अवसर हो। दशकौँअघि अन्यायपूर्ण ढङ्गले थुनिएका राजनीतिक बन्दीहरूमाथि हुने दुर्व्यवहार अन्त्य गर्न सङ्घीय सरकारले राजा जिग्मे खेसरलाई अन्तर्राष्ट्रिय दबाब परेको छ।

अहिले ६६ वर्ष पुगेका रामबहादुर राई सन् १९९० मा सरकारले आफ्नो समुदायमाथि राज्य हिंसा भड्काएर निर्वासनमा ल्याएपछि शरणार्थी बनेका करिब ९० हजार नेपाली भाषी भुटानीमध्ये एक थिए। १९९४ मा, जब उनी लगभग १६ वर्षका थिए, उनी स्वदेश फिर्ती अधिकारको लागि अभियान गर्न भुटान गए। उनी पक्राउ पर्दा राजनीतिक पर्चा बाँडिरहेका थिए।

राईलाई आफ्नो मुद्दाको सुनुवाइ अघि आफूलाई यति धेरै यातना दिइयो कि अस्पतालमा भर्ना गर्नुपर्‍यो, जेलमा फर्केर फेरि यातना दिइयो। जबसम्म उनी दोषी ठहरिए र लगभग ३४ वर्षको जेल सजाय पाए।

३० वर्ष बन्दी बनाइएका उनी उनी जुलाई २०२४ मा रिहा भएर नेपालको शरणार्थी शिविरमा आइपुगे। जेलबाट रिहा भएपछि पनि देश निकाला गर्ने काम भुटानको सरकारले अहिले पनि जारी राखेको छ।