हरेक वर्ष जुन महिनामा संसारभरि रेनबो झन्डा फहरिन्छ। सहरका सडकमा सङ्गीत बज्छ, र्‍याली नाचिन्छ, र अन्तर्राष्ट्रिय संस्थाहरूले एलजीबीटीआईक्यू अधिकारप्रति समर्थन जनाउँछन्। देखिन्छ — एउटा रङ्गिन उत्सव, गर्वको उत्सव। तर प्रश्न उठ्छ — कसको गर्व? हाम्रो? कि अरूको?

आज जुन महिना ‘प्राइड’ को नाममा जुनसुकै ठाउँमा लागू गरिँदैछ, त्यो पात्रो, त्यो मौसम, त्यो आन्दोलनको इतिहास — सबै पश्चिमबाट आयातित छ। अमेरिकाको न्यूयोर्कमा १९६९ मा भएको स्टोनवाल विद्रोह यो उत्सवको जग मानिन्छ। त्यो सङ्घर्ष सम्मानयोग्य हो — तर त्यो इतिहास हाम्रो हो त?

नेपालको इतिहासमा छ तेस्रोलिंगी पहिचानको आधार

नेपालजस्तो मुलुकमा तेस्रोलिंगी पहिचान ‘भित्रभित्रै लुकाइएका जनजीवन’को कथा होइन — गाइजात्रा, भदौ पर्व, मेटीको मौलिक अस्तित्व, जात्रा, गीत, नाच र श्रद्धाभावमार्फत समाजमा उपस्थिति थियो। तर आज हामीलाई LGBTQIA+ भन्ने पाँचवटा अङ्ग्रेजी अक्षरमा आफ्ना सयौँ वर्ष पुराना मौलिक पहिचानहरू खुम्च्याउन लगाइएको छ।

जुनको चर्को घाममा ‘प्राइड’ गर्ने आदेश?

युरोप र अमेरिका जस्तो समशीतोष्ण जलवायु भएका देशहरूका लागि जून रमाइलो मौसम हो — उत्सव गर्ने उपयुक्त समय। तर काठमाडौं, लखनउ, लाहोर, मनीला— यी ठाउँमा जून महिनाको अर्थ हुन्छ— धुलो, घाम, तातो, पसिना।

तर हामीलाई पनि उस्तै झिल्के लुगा, रेनबो मेकअप, हाइ हिल लगाएर सडकमा नाच्न लगाइन्छ। नाच्नु भनेको स्वतन्त्रता होइन जब त्यो घामले छालामा डाम पार्छ। त्यो ‘प्राइड’ होइन, त्यो त शरीरमा लागू गरिएको उपनिवेश हो।

हाम्रो भाषा, हाम्रो प्रतीक, हाम्रो संस्कृति कहाँ छन्?

हिजरा (भारत), मेटी (नेपाल), बक्ला (फिलिपिन्स), फाफाफिने (सामोआ), मक्से (मेक्सिको)— यी पहिचानहरू केवल ‘लोकसंस्कृति’ भनेर छुट्टाइन्छन्। तर स्टोनवाल लाई ‘वैश्विक प्रतिरोधको प्रतीक’ बनाइन्छ।

कहाँ छन् गाइजात्रा जस्ता पर्वहरूलाई विश्व मञ्चमा देखाउने चासो? कहाँ छ हाम्रो लडाइँलाई समर्थन गर्ने अनुदान? हामीलाई हाम्रो चिह्न, भाषा, कथा प्रयोग गर्न दिइएको छ त?

‘प्राइड’ होस् हाम्रो — डिकोलोनाइज गरौँ!

हामी आफैँले बनाऔँ ‘प्राइड’: पश्चिमी मोडेलको नक्कल होइन, आफ्नो धर्तीको, आफ्नो मौसमको, आफ्नो पात्रोको आधारमा।

बहुसांस्कृतिक प्राइड: हरेक समुदायको छुट्टै प्रतीक, भाषा, शैली र समयमा गरौँ गर्वको उत्सव।

मौसममैत्री प्राइड: चर्को घाम र बाढीमा होइन, आफैँले तय गरेका आरामदायी दिनहरूमा गरौँ हाम्रो उत्सव।

इतिहाससम्मत प्राइड: हाम्रो प्रतिरोध गहिरो छ, स्टोनवालभन्दा धेरै पहिले सुरु भएको।

न्यायसङ्गत अनुदान: पश्चिमी शैली दोहोर्‍याउनेलाई मात्र होइन, मौलिक अभ्यास गर्नेहरूलाई समेत सहयोग होस्।

‘प्राइड’ केवल र्‍याली होइन, यो हाम्रो पहिचानको पुनः दाबी हो। जुन महिनामा पश्चिमले उत्सव गर्छ, हामी पनि त्यो गर्नुपर्छ भन्ने छैन। हाम्रो समय, हाम्रो भाषा, हाम्रो प्रतीक र हाम्रो मौसमी संवेदनशीलतासँग मेल खाने प्राइड हामी आफैँ बनाऔँ।

आजको सवाल यही हो — के हामी अझै गर्वको नाममा उपनिवेश भित्रकै उत्सव मनाइरहेका छौँ? कि त्यो उपनिवेशबाट मुक्त हुँदैछौं?

अंग्रेजीमा पढ्नका लागि यहाँ क्लिक गर्नुहोला